2025 жыл Қазақстан экономикасы үшін маңызды кезең болып отыр. Әлемдік экономикалық жағдайдың өзгеруі, геосаяси қайшылықтар және ішкі реформалар еліміздің экономикалық дамуына айтарлықтай әсер етуде. Сарапшылар биылғы жылғы экономикалық көрсеткіштерге байланысты әртүрлі болжамдар жасап, даму тенденцияларын талдауда.
Макроэкономикалық көрсеткіштер мен болжамдар
Қазақстан экономикасының өсу қарқыны 2024 жылы 4,2% құрады. 2025 жылға арналған үкімет болжамы экономикалық өсудің 3,8-4,5% деңгейінде болатынын көрсетеді. Бұл көрсеткіш әлемдік экономиканың бәсеңдеуі және мұнай бағасының тұрақсыздығы жағдайында қолайлы нәтиже болып саналады.
Ұлттық Банктің мәліметтері бойынша, инфляция деңгейі 2024 жылдың соңында 8,6% құрады. Биылғы жылы инфляцияны 7-8% аралығында ұстау жоспарланып отыр. Алайда сарапшылар бұл мақсатқа жету үшін Ұлттық Банктің қатаң монетарлық саясатты жүргізуі қажет деп санайды.
Валюта нарығы және теңге бағамының перспективалары
Теңге бағамының тұрақтылығы 2025 жылдың басты мәселелерінің бірі болып табылады. Соңғы жылдары теңге доллар мен еуроға қатысты біршама әлсіреді. Сарапшылар биылғы жылы теңге бағамының 450-480 теңге аралығында тербелетінін болжап отыр.
Ұлттық Банктің валюталық саясаты нарықтық қағидаттарға негізделген. Регулятор тек шамадан тыс тербелістер кезінде ғана интервенция жасап, жалпы алғанда теңге бағамын нарық анықтайды. Бұл саясат валюта нарығының тиімділігін арттырады және инвесторлардың сенімін нығайтады деп саналады.
Мұнай саласы және энергетикалық ресурстар
Мұнай саласы Қазақстан экономикасының негізгі тірегі болып қала береді. Биылғы жылы мұнай өндіру көлемі күніне 1,9 миллион баррельге дейін ұлғаяды деп күтілуде. Теңіз, Қашаған және басқа да ірі кен орындарының толық қуатпен жұмыс істеуі экспорттық түсімдерді арттырады.
Алайда мұнай бағасының тұрақсыздығы елдің бюджет қаржысына тәуекел төндіруде. Сондықтан үкімет экономиканы әртараптандыру және мұнайға тәуелділікті азайту саясатын белсенді түрде жүргізуде. Жасыл энергетика, жаңартылатын энергия көздері және тұрақты даму стратегиясы осы бағыттың басты құрамдас бөліктері болып табылады.
Өңдеуші өнеркәсіптің дамуы
Өңдеуші өнеркәсіп секторы соңғы жылдары тұрақты өсуді көрсетуде. 2024 жылы бұл сектордың өсу қарқыны 5,3% құрады. Биылғы жылы металлургия, машина жасау, химия өнеркәсібі және тамақ өнімдері өндірісі секторларының дамуы күтілуде.
Үкімет өңдеуші өнеркәсіпті қолдау үшін бірқатар шаралар қабылдауда. Салықтық жеңілдіктер, кредиттерді субсидиялау, экспортқа көмек көрсету және инфрақұрылымды дамыту - осының барлығы бұл секторды ынталандыруға бағытталған.
Шағын және орта бизнестің рөлі
Шағын және орта бизнес (ШОБ) экономиканы әртараптандырудың маңызды құралы болып табылады. Қазіргі уақытта ШОБ ЖІӨ-нің шамамен 32% үлес қосады. Үкімет 2025 жылға қарай бұл үлесті 35%-ға дейін арттыруды жоспарлап отыр.
ШОБ-ты қолдау бағдарламалары кеңейтілуде. Қолжетімді кредиттер, кәсіпкерлікті оқыту, бюрократиялық кедергілерді азайту және цифрлық платформалар арқылы қызметтерге қолжетімділікті арттыру - осы шаралардың барлығы кәсіпкерлікті дамытуға ықпал етеді.
Цифрлық экономика және инновациялар
Цифрлық экономика қазіргі заманғы экономикалық дамудың қозғаушы күші болып табылады. Қазақстан "Цифрлық Қазақстан" бағдарламасын белсенді түрде жүзеге асыруда. Мемлекеттік қызметтердің цифрландырылуы, электрондық коммерцияның дамуы және IT-сектордың өсуі экономиканың тиімділігін арттыруда.
Астана және Алматыда орналасқан технопарктер стартаптарды және инновациялық бизнесті дамытуға ықпал етуде. Үкімет IT-компаниялар үшін салықтық жеңілдіктер ұсынып, шетелдік инвесторларды тартуға тырысуда. 2025 жылы цифрлық экономиканың ЖІӨ-ге қосқан үлесі 6%-ға жетеді деп күтілуде.
Әлеуметтік-экономикалық саясат
Экономикалық өсумен қатар, әлеуметтік саланың дамуы да басты назарда. Үкімет жұмыспен қамтуды арттыру, еңбек ақыларын өсіру және кедейшілікті азайту бағдарламаларын жүзеге асыруда. Ең төменгі жалақы биылғы жылдың басынан бастап 85 мың теңгеге дейін көтерілді.
Білім беру және денсаулық сақтау секторларына қаржыландыру ұлғайтылуда. Бұл ұзақ мерзімді перспективада адами капиталды дамытып, еңбек өнімділігін арттырады. Сарапшылар әлеуметтік инвестициялардың экономикалық өсудің негізгі факторларының бірі екенін атап көрсетеді.
Инвестициялық климат және халықаралық ынтымақтастық
Қазақстан шетелдік инвесторлар үшін өз тартымдылығын арттыруға тырысуда. Бизнес жүргізу ортасын жақсарту, құқықтық қорғауды нығайту және сыбайлас жемқорлықпен күрес - осы шаралардың барлығы инвестициялық климатты жақсартуға бағытталған.
Халықаралық ұйымдармен, әсіресе Еуразиялық экономикалық одақ, Шанхай ынтымақтастық ұйымы және басқа да аймақтық блоктармен ынтымақтастық дамытылуда. Сауда серіктестіктерін әртараптандыру экспорттық мүмкіндіктерді кеңейтеді және экономикалық тұрақтылықты арттырады.
Қиындықтар мен перспективалар
Қазақстан экономикасы бірқатар қиындықтармен бетпе-бет келуде. Әлемдік экономиканың бәсеңдеуі, геосаяси тәуекелдер, климаттық өзгерістер және құрылымдық мәселелер даму қарқынын бәсеңдетуі мүмкін. Алайда дұрыс саясат жүргізу, реформаларды жалғастыру және инновацияларға инвестиция салу арқылы осы қиындықтарды еңсеруге болады.
"Қазақстан экономикасының болашағы әртараптандыруға, инновацияларға және адами капиталды дамытуға байланысты. Біз дұрыс бағытта қозғалып жатырмыз" - экономист, PhD Ерлан Бектемиров.
2025 жыл Қазақстан экономикасы үшін сынақты да, мүмкіндікті де жыл болмақ. Ішкі реформалардың жалғасуы, халықаралық ынтымақтастықтың нығаюы және жаңа технологиялардың енгізілуі еліміздің экономикалық дамуына жаңа серпін береді деп үміттенеміз.
Негізгі экономикалық көрсеткіштер 2025:
- ЖІӨ өсімі: 3,8-4,5%
- Инфляция: 7-8%
- Теңге бағамы: 450-480 тг/доллар (болжам)
- Мұнай өндіру: 1,9 млн баррель/күн
- ШОБ үлесі: 35% ЖІӨ-ден